Πώς αποφασίζουμε;

Οι μαθητές/τριες θα συναντηθούν με έναν ειδικό σε θέματα συμπεριφοράς, όπως ο/η σχολικός σύμβουλος προσανατολισμού, για να μάθουν για τις στρατηγικές λήψης αποφάσεων. Θα συζητήσουν τους παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές μας και θα ανακαλύψουν τι είδους άνθρωπος που παίρνει αποφάσεις είναι οι ίδιοι/ες, χρησιμοποιώντας το φύλλο εργασίας Στρατηγικές Λήψης Αποφάσεων (βλ. πηγές).

Στη συνέχεια, οι μαθητές/τριες θα παρακολουθήσουν μια βιντεοδιάλεξη του Yossi Yassour, Passive and Active Decisions, η οποία εξετάζει τις διαφορές μεταξύ του τρόπου με τον οποίο θα έπρεπε να λαμβάνονται οι αποφάσεις και του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται στην πραγματικότητα. Ο καθηγητής Yassour μας κάνει να επανεξετάσουμε το ερώτημα: λαμβάνουμε πραγματικά εμείς οι ίδιοι τις αποφάσεις μας;

Στη συνέχεια, οι μαθητές/τριες θα πάρουν συνεντεύξεις μεταξύ τους σχετικά με τις εμπειρίες λήψης αποφάσεων με τη μορφή "γρήγορου ραντεβού". Οι μαθητές/τριες θα πρέπει να καθίσουν σε δύο κύκλους - έναν εσωτερικό και έναν εξωτερικό. Κάθε 2 λεπτά ο εξωτερικός κύκλος μετακινείται μια καρέκλα προς τα δεξιά και οι μαθητές/τριες θέτουν στο άτομο που κάθεται απέναντί τους μια ερώτηση (βλ. πηγές για κατάλογο ερωτήσεων).

Στη συνέχεια, οι μαθητές/τριες θα διερευνήσουν γιατί παίρνουμε παράλογες αποφάσεις. Θα ξεκινήσουν παίζοντας το Ultimatum Game (βλ. Πηγές για βίντεο που δείχνουν στους μαθητές πώς να παίζουν). Οι μαθητές/τριες παίζουν σε προκαθορισμένα ζευγάρια: 

• Ο παίκτης Α προσφέρει έναν τρόπο να μοιραστούν τα 100 δολάρια μεταξύ των δύο παικτών - μπορούν να επιλέξουν όποιον τρόπο θέλουν (50-50, 100-0, κ.λπ.).
• Στέλνουν την προσφορά στον παίκτη Β σε ένα προσωπικό μήνυμα.  Τώρα, ο παίκτης Β πρέπει να επιλέξει είτε να αποδεχτεί την προσφορά είτε να την απορρίψει, οπότε κανένας από τους δύο παίκτες δεν παίρνει χρήματα (δεν υπάρχει διαπραγμάτευση). Ο παίκτης Α έχει μία επιλογή στην επιλογή της προσφοράς και ο παίκτης Β έχει μία επιλογή στην επιλογή της απάντησής του, η οποία είναι είτε "Ναι" είτε "Όχι".
• Μετά το παιχνίδι, επιλέξτε έναν αριθμό ζευγαριών: ρωτήστε τον παίκτη Α τι πρόσφερε και τον παίκτη Β αν συμφώνησε, για να έχετε μια γενική εικόνα του τι συμβαίνει στην ομάδα.
• Συζητήστε την "ορθολογική" επιλογή για κάθε παίκτη ώστε να μεγιστοποιήσει το κέρδος του. Ο παίκτης Α θα μεγιστοποιήσει τα κέρδη του αν προσφερθεί να πάρει τα 100 δολάρια για τον εαυτό του και να μην αφήσει τίποτα στον παίκτη Β, αλλά ο παίκτης Β δεν έχει κανένα λόγο να συμφωνήσει σε μια τέτοια προσφορά. Ωστόσο, αν ο παίκτης Α προσφέρει διαίρεση 1-99, ο παίκτης Β βρίσκεται αντιμέτωπος με μια επιλογή: να κερδίσει ένα δολάριο ή να μην κερδίσει τίποτα. Σε αυτή την περίπτωση, είναι προτιμότερο να κερδίσει ένα δολάριο παρά να μην κερδίσει τίποτα, οπότε είναι προτιμότερο για τον παίκτη Β να αποδεχτεί την προσφορά. Επομένως, η πιο "ορθολογική" προσφορά είναι η 1-99. Έκανε κάποιος από τους/τις μαθητές/τριες αυτή την προσφορά;
• Συζητήστε τα προβλήματα αυτής της λογικής, ποιους παράγοντες δεν λαμβάνει υπόψη της (π.χ. τη μοχθηρία, τη δικαιοσύνη, την έννοια της αξίας, την πρόβλεψη των κινήτρων των άλλων). Ο καθηγητής Israel Oman (κάτοχος του βραβείου Νόμπελ Οικονομικών) συνήθιζε να λέει ότι ακόμη και πίσω από συμπεριφορές που θεωρούνται παράλογες, υπάρχουν τελικά πολύ ορθολογικοί "κανόνες". Αυτό είναι ένα καλό παράδειγμα. Στην προκειμένη περίπτωση, ο υποκείμενος ορθολογικός κανόνας είναι "μην είσαι κορόιδο" - μπορεί να είναι αστείο, αλλά είναι ένας σημαντικός κανόνας της ζωής για να μην είσαι κάποιος που εκμεταλλεύεται εύκολα. Υπάρχουν κοινωνικές έννοιες της αξίας καθώς και νομισματικές.

Οι μαθητές/τριες θα παίξουν το δίλημμα του φυλακισμένου. Εξηγήστε ότι έχουν διαπράξει ένα έγκλημα μαζί με έναν/μία συνεργό. Η αστυνομία υποπτεύεται και τους δύο, αλλά δεν έχει αρκετά στοιχεία για να τους καταδικάσει. Χωρίζονται σε δύο διαφορετικά δωμάτια και στον καθένα τους προσφέρεται μια συμφωνία: αν ενοχοποιήσετε τον συνεργό σας, θα λάβετε μια πιο επιεική ποινή.

• Αν ο Α και ο Β προδώσουν ο ένας τον άλλον, ο καθένας τους εκτίει 2 χρόνια φυλάκισης.
• Αν ο Α προδώσει τον Β αλλά ο Β παραμείνει σιωπηλός, ο Α θα αφεθεί ελεύθερος και ο Β θα εκτίσει 3 χρόνια φυλάκισης, και το αντίστροφο.
• Αν ο Α και ο Β παραμείνουν σιωπηλοί, και οι δύο θα εκτίσουν μόνο 1 έτος φυλάκισης.

• Βάλτε τους/τις μαθητές/τριες σε ζευγάρια και ζητήστε τους να αποκαλύψουν μόνο σε εσάς αν θα επιλέξουν να σιωπήσουν ή να μιλήσουν στο μοντέλο του διλήμματος του φυλακισμένου. Μόλις απαντήσουν όλοι, εξετάστε τα αποτελέσματα με τους/τις μαθητές/τριες για να δείτε ποιος/α θα πάει φυλακή και για πόσο καιρό!
• Παρακολουθήστε το βίντεο Prisoner's Dilemma, το οποίο εξηγεί την πιθανότητα ενός ευνοϊκού ή δυσμενούς αποτελέσματος που εξαρτάται από τη συνεργασία και τη γνώση της συμπεριφοράς του άλλου μέρους. Εάν κάθε μέρος δεν γνωρίζει τι θα επιλέξει το άλλο μέρος, δεν μπορούν να συντονιστούν μεταξύ τους εκ των προτέρων. Το μοντέλο αυτό βασίζεται σε "ορθολογική", δηλαδή εγωιστική, συμπεριφορά.

Συζητήστε για το παιχνίδι ενός μόνο γύρου σε σύγκριση με πολλούς γύρους - πώς μπορείτε να βγείτε από αυτή την κατάσταση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, εξασφαλίζοντας ότι θα καταλήξετε με τη μικρότερη ποινή; Μετά από αρκετούς γύρους, παρόλο που το Μέρος Α και το Μέρος Β δεν επικοινωνούν, αρχίζουν να συνεργάζονται και να εργάζονται με τρόπο που είναι αμοιβαία επωφελής. Εν ολίγοις, αρχίζουν να αισθάνονται ότι μπορούν να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον. Παραιτούνται από την ελπίδα να πάρουν την ιδανική ανταμοιβή και συμβιβάζονται σε μια "αρκετά καλή" λύση για να αποφύγουν τον κίνδυνο του χειρότερου αποτελέσματος. Διαβάστε περισσότερα: Robert Axelrod's Prisoner's Dilemma Tournament

Προαιρετική ανάγνωση ενός επιστημονικού άρθρου με τίτλο  Decision-Making in Teens, (Λήψη αποφάσεων στους εφήβους), το οποίο αμφισβητεί το στερεότυπο σχετικά με το αν οι έφηβοι παίρνουν πραγματικά κακές αποφάσεις.